Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, inşaat sektorunun iqtisadiyyatın strukturunda rolu ölkənin inkişaf mərhələlərindən asılı olaraq dəyişir. Bu sahənin payı ilkin inkişaf mərhələlərində artır (inkişaf etməkdə olan ölkələr), ölkə orta gəlir səviyyəli ölkələrə çatanda stabilləşir (yeni industrial ölkələr) və iqtisadiyyat yüksək səviyyəyə çatanda azalır (inkişaf etmiş ölkələr). İnşaat sektorunun ölkə həyatının müxtəlif sahələrinə takan verməsi baxımından, yaşayış obyektlərinin tikintisinə investisiyalar digər sektorlara yatırımlara nisbətən inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadiyyatında daha böyük hərəkətverici qüvvəyə malikdir.
Dünya inşaat sektorunun daxili inkişaf rezervlərini açan əsas “lokomotiv”lərdən biri də yeni informasiya texnologiyalarının aktiv tətbiq olunmasıdır.
Texnologiyalar hazırda evləri çap etməyə, göydələnləri konstruktor kimi qurmağa, alqoritmlərin köməyilə hospitalları layihələşdirməyə imkan verir. İnnovasiyalar nəinki şəhərlərin görünüşünü dəyişir, həm də milyardlarla dollar pulu qənaət etməyə imkan verir. Bu barədə Dünya İqtisadi Forumunun və The Boston Consulting Group-un “İnşaatın gələcəyinin formalaşdırılması: novatorların müvafiq sektoru dəyişməyə ruhlandırılması” adlı hesabatında məlumat verilir. İnşaat sektoru yeni iş yerləri yaratmaqdan və ümumdünya ÜDM-in 6%-ni təşkil etməkdən əlavə, işgüzar cəlbediciliyin inkişafı üçün infrastruktur da yaradır.
Bununla yanaşı, qeyd edilməlidir ki, tikinti sektoru uzun illər həddindən artıq mühafizəkar olub. Zavod və fabriklərdə daha az qüvvə ilə daha çox məhsul edildikcə, inşaat sektorunda məhsuldarlıq ümumiyyətlə artmırdı. Lakin, informasiya texnologiyaları situasiyanı dəyişməyə qadirdir.
Yuxarıda adıçəkilən hesabata əsasən müvafiq sahəyə ən çox binaların informativ modelləşdirilməsi, simsiz qurğular və 3D çap təsir göstərir. Hesabata görə, inşaat sektorunda yeni texnologiyaların tətbiqi 10 ildən sonra hər il tikinti mərhələsində 0,7-dən 1,2, istismar mərhələsində 0,3-dən 0,5 trilyon dollaradək maliyyə vəsaitini qənaət etməyə imkan verəcək.
Dünya üzrə bu sahədə yeni texnologiyaların tətbiqi inşaatın idarə olunması strukturunu da dəyişir. İnşaat layihələrinin idarə olunması üzrə müasir sistemlərə əsas tələblər – məlumatların çevik ötürülməsi üçün vahid informasiya məkanının təşkili, iş qrafikinin pozisiyalarının rəqəmsal modelin obyektləri ilə əlaqələndirilməsi və podratçılarla hesablaşmaların aparılması üçün görülən işlərə dair hesabatların maliyyə sistemlərinə bağlanmasıdır.
Misal olaraq, inşaatın idarə olunması üçün informasiya texnologiyalarının tətbiqi ilə bağlı aşağıdakı sistemləri göstərmək olar:
İnşaatın idarə olunması üçün kompleks həll olan Ares Prism tikintinin uçotunu 5 müstəvidə aparmağa imkan verir: üç müstəvi – 3D model, dördüncü müstəvi – zaman, beşinci müstəvi – pul.
Elecosoft şirkəti - layihə planlaşdırılması üçün xüsusiləşdirilmiş PowerProject, smeta işlərinin aparılması üçün Bidcon proqram təminatlarının müəllifidir. Belə bölgü daha lakonik interfeys və anlaşıqlı informasiya modeli yaratmağa imkan vermişdir.
Danimarka şirkəti GenieBelt tikinti prosesini mobil cihazlar üzərindən idarə etməyə imkan verən proqram təminatı təklif edir. GenieBelt görülən işlərin qrafikə uyğunluğuna nəzarət etməyə və iş prosesində qarşıya çıxan hər-hansı məsələlərin operativ həlli üçün cari tapşırıqlar yaratmağa imkan verir.
Məlumatların vizual cəhətdən təqdimatı üzrə ən yaxşı misal kimi Lobster şirkətinin proqram təminatını göstərmək olar. Binanın tikinti prosesi zaman keçdikcə 3D formatında modelləşdirilir və sonradan faktiki və qrafikdən geri qalmaların üzləşdirilməsi də həmin formatda izlənilir. Tikintinin vizuallaşdırılması effektli görünməkdən əlavə, artıq bir sahəvi standarta çevrilir.
İnkişaf etmiş ölkələrdə orta və böyük şirkətlər üçün belə sistemlərin tətbiqi vacib şərtlərdən biri sayılır. Əvvəl belə proqramlar yalnız sənaye müəssisələrində istifadə olunurdusa, artıq ötən əsrin 90-cı illərindən müvafiq sistemlər ölkədən, idarəetmə formasından və fəaliyyət sahəsindən asılı olmayaraq bütün şirkətlərdə tətbiq olunmağa başladı.
Dünya üzrə nəhəng şirkətlərin araşdırmalarına görə hər hansı müəssisədə bu sistemlər tətbiq edilməyə başlanan andan sonrakı iki il ərzində ona xərclənən vəsait 4 dəfədən çox qayıdır, ümumi gəlirlər 2,5 dəfə artır və daxili proseslər avtomatlaşdırıldığı üçün xərclərdə əhəmiyyətli qənaət yaranır.
Müxtəlif sahələrdə tətbiq oluna bilməsi bu sistemlərin üzərinə bir tərəfdən universallıq, digər tərəfdən tətbiq sahəsində baş verən dəyişikliklərə çevik uyğunlaşma tələbləri qoyur. Belə sistemlərin modul prinsipi əsasında fəaliyyət göstərməsi onların mərhələli şəkildə inteqrasiya edilməsinə və ya yalnız şirkət üçün aktual olan funksiyaların seçilməsinə imkan verir. Həmçinin, modul prinsipi iş prosesində ayrı-ayrı AİS-lərin fərqli modullarından istifadə etməyə şərait yaradır (ing. best of breed - ən yaxşıları).
Qeyd etməliyik ki, bizim şirkətlərin əksəriyyəti yalnız mühasibat uçotu ilə bağlı proqram təminatlarından istifadə edirlər. Halbuki, müvafiq sistem vasitəsilə şirkət daxilində vahid informasiya fəzası yaradılmaqla mövcud olan bütün münasibətlər tənzimlənə, o cümlədən əmək, istehsalat resursları, mal-material ehtiyatları və s. idarə edilə bilər.
Hazırda Azərbaycanda inşaat sektorunda vəziyyəti yeni texnologiyaların tətbiqi baxımından qənaətbəxş saymaq olmaz. İşini professional sistemlər əsasında qurmuş şirkətləri barmaqla saymaq olar. Əsas problem, şirkət rəhbərlərinin yeni idarəetmə texnologiyalarından istifadə olunmasına kifayət qədər əhəmiyyət verməmələridir.
Lakin, vəziyyət artıq dəyişməyə doğru gedir. Bugün şirkət rəhbərləri idarəetmənin, iş proseslərinin, nəzarət mexanizmlərinin daha sistemli və səliqəli aparılmasında maraqlı olmağa başlayırlar.
Daşınmaz əmlak ekspertlərinin proqnozlarına görə, 1-2 ilə bu sektorda yeni idarəetmə texnologiyalarına tələbat kəskin artacaq. Bankların investisiya-inşaat şirkətlərinə kredit verərkən şəffaflıq və idarəetmənin effektivliyi ilə bağlı tələbləri daha da sərtləşəcək. İşin təşkilindən asılı olaraq, kredit şərtləri və faiz dərəcələri dəyişəcək. Kreditlə cəlb olunmuş vəsaitlər maliyyələşmənin əsasını təşkil etdiyinə görə, tikinti şirkətləri müvafiq proqram təminatının tətbiqi ilə bağlı mövqelərini yenidən nəzərdən keçirəcək.
Belə sistemlərin tətbiqi üçün daxili səbəblər də az deyil. Adətən rəhbər şəxslər işçilərin peşəkarlığının artırılması və icra intizamına nəzarətin təmin edilməsində maraqlıdırlar. Lakin, hazırda onların bunun üçün alətləri yoxdur və əllərində olan iclaslar, sözdə və ya Excel-də hesabatlardır.
Bütün prosesi başda saxlamaq çətin və kontrproduktivdir. Rəhbərə hərtərəfli nəzarət üçün xüsusi alətlər lazımdır. Burda rəhbərin göstərişləri və işçilərin fəaliyyəti arasında məntiqi bağlılığı ehtiva edən nəzarət nəzərdə tutulur.
Remart PRO şirkəti tərəfindən bazara təqdim olunmuş proqram təminatı vasitəsilə büdcə, resurs, təqvim, maliyyə planlaması, obyektlərin təchizat qrafiki, sifarişçilərlə və podratçılarla kargüzarlıq, satış prosesi, xərclərin və maliyyə vəsaitlərinin faktiki hərəkəti, obyektlər, layihələr, struktur bölmələr üzrə analiz - bütün bunlar bir mərkəzdən və qarşılıqlı əlaqədə idarə oluna bilər. Eləcə də, ilk kontaktdan müqavilə bağlananadək icarədarlarla münasibətləri tənzimləmək, çevik alqoritmlər əsasında avtomatik fakturaların kəsilməsini təmin etmək (inflyasiya indeksinə düzəliş və ya dollar məzənnəsinin dəyişməsi də nəzərə alına bilər), sistemin analitik imkanları vasitəsilə kommersiya sahələrinin məşğulluğunu, müxtəlif obyektlərin rentabelliyini qiymətləndirmək və onun əsasında daşınmaz əmlak portfelini balanslaşdırmaq olar.
Bununla da, rəhbər şəxslərin «hər şeyi xatırlamaq» öhdəliyi aradan qalxacaq. İki uçot nöqtəsinin mövcudluğu avtomatik olaraq hər hansı tapşırığın icra vəziyyəti barədə onları dövri qaydada məlumatlandırmağa imkan verəcək. Konkret tapşırıq üzrə nəzarət nöqtələri və müddətləri qoymaqla bütün massivi deyil, ən vacib işləri izləmək mümkün olacaq.
Bütün bunların nəticəsində, idarəetmənin keyfiyyəti yüksələcək. Yüksək keyfiyyət isə, öz növbəsində gəlirlərin artmasına gətirib çıxaracaq.
Təsadüfi deyil ki, bugün nəinki böyük, orta və kiçik biznes subyektləri də aktiv şəkildə fəaliyyətlərinə yeni texnologiyaları daxil edirlər. Bu imic və dəb yarışı deyil. Bu zamanın tələbi və zərurətdir.
Bizim reallıqda belə proqram təminatı ilk növbədə, funksional olmalı, inşaat şirkətlərinin real ehtiyaclarına cavab verməli və Azərbaycan bazarına uyğunlaşdırılmalıdır. Ən əsası isə, tikintinin onsuz da çətin və çoxlu sənədləşmə tələb edən sahə olması baxımından, asanlıqla qavranılmalı və istifadə olunmalıdır. Əgər şirkət əməkdaşı bir-neçə göstəricini proqramın işi barədə düşünmədən daxil edə və asan formada lazım olan sənədləri və analitik hesabatları ala bilirsə, belə sistemə, əlbəttə ki, ehtiyac olacaq. Qeyd edilməlidir ki, «Remart PRO»da mənzillərin blok-sxem (şahmat) şəkilli vizualizasiyası da satış prosesinin idarə edilməsini əhəmiyyətli dərəcədə asanlaşdırır.
Belə bir sual yaranır: tikinti şirkətinə müvafiq proqram təminatını öz biznes prosesinə uyğun sifarişlə hazırlatmaq daha sərfəli deyil?
Sualı belə cavablandırmaq olar ki, bugün dünyanın ən böyük 10 tikinti şirkətindən 9-u öz korporativ sistemlərinin qurulmasında Oracle şirkətinin proqram təminatından istifadə edirlər. Onların arasında Skanska, Black & Veatch, CH2M Hill şirkətlərini göstərmək olar. Milyardlarla gəlirləri olan bu şirkətlərə özləri üçün ayrıca proqram təminatı hazırlatmaq rahat olmazdımı?
Əlbəttə ki, bazarda texnoloji şirkətlər çoxdur və hər kəs öz seçimində sərbəstdir. Amma, əgər hər hansı şəxs «bu düyməni basanda filan nəticə alınsın» prinsipi ilə istəyinə uyğun proqramın hazırlanacağını düşünürsə, çox böyük səhv edir. İnşaat sektoru kimi ağır bir sahə üçün bütün əməliyyatları özündə əks etdirən proqram təminatının hazırlanması kifayət qədər ağıl, məntiq və zəhmət tələb edən bir prosesdir. Son nəticədə, daha çox xərcləməklə funksional olmayan və yarımçıq proqramın əmələ gəlməsi şansı böyükdür. Bu baxımdan, optimal variant bütün nüansların nəzərə alındığı hazır alətlərdən istifadə etməkdir.
«Remart PRO» eyni funksionallığa malik xarici analoqlardan 2-3 dəfə ucuzdur. Sistemin qiyməti inteqrasiya olunacağı şirkətin iş həcminə uyğun hesablanır. Yəni, ikibloklu, 100 mənzillik bina ilə 10 bloklu 500 mənzillik binanın sistemə inteqrasiyasında əlbəttə ki, fərq var.
«Remart PRO» vasitəsilə büdcə, resurs, təqvim, maliyyə planlaması, müştərilərlə kargüzarlıq, satış prosesi, xərclərin və maliyyə vəsaitlərinin faktiki hərəkəti, obyektlər, layihələr, struktur bölmələr üzrə analiz - bütün bunlar bir mərkəzdən və qarşılıqlı əlaqədə idarə oluna bilər. Eləcə də, ilk kontaktdan müqavilə bağlananadək müştərilərlə münasibətləri tənzimləmək, çevik alqoritmlər əsasında avtomatik fakturaların kəsilməsini təmin etmək (inflyasiya indeksinə düzəliş və ya dollar məzənnəsinin dəyişməsi də nəzərə alına bilər), kredit borclarını izləmək, sistemin analitik imkanları vasitəsilə müxtəlif obyektlərin rentabelliyini qiymətləndirmək və onun əsasında daşınmaz əmlak portfelini balanslaşdırmaq olar.
Aşağıdakı saytdan daha ətraflı məlumat əldə edə və demo versiyaya baxa bilərsiniz.
